Conlusio. Συνοψίζοντας, τί μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε γιὰ τὸν Κίερκεγκωρ; Τί γνώμη εἶχε ὁ Κίερκεγκωρ γιὰ τὸν Διαφωτισμένο Χριστιανισμό (Ἑγελιανισμό);
Ὁ Κίερκεγκωρ παρέμεινε στὸ κλῖμα τοῦ Λουθηρανισμοῦ, τοὐλάχιστον σ' ὁρισμένα κλασικὰ γνωρίσματα, ὅπως εἶναι ἡ δύσκολη ἡ θέση του στὸ θέμα τῆς “Ἐκκλησίας” (καὶ λόγῳ τοῦ ρόλου ποὺ ἔπαιζε ἡ Ἐκκλησίας τῆς Δανίας), ὅπως ἐπίσης εἶναι ἡ σπάνια ἀναφορά του στὴν Παναγία, καθὼς ἐπίσης καὶ ἡ ἀπουσία ἄμεσης ἀναφορᾶς του στοὺς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας καὶ στὶς Οἰκουμ. Συνόδους, μολονότι πολλὲς ἀπὸ τὶς δογματικές του πεποιθήσεις διαφοροποιήθηκαν ἀπὸ τὶς λουθηρανικὲς καὶ πλησίασαν πάρα πολὺ τὸ δόγμα τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, καὶ, ἐν τέλει, ἡ οὐσιαστικὴ ἀπουσία τῶν Μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας. (Λέγεται ὅτι ὁ Λούθηρος εἶχε ἄγνοια τῶν Πατέρων. Ὁ Κίερκεγκωρ γνώριζε καὶ τὴν παραμικρότερη αἵρεση τῶν πρώτων αἰώνων.)
Ὅμως δὲν ὑπάρχει κάποιος ἄλλος ὁ ὁποῖος νὰ ἔχει καλλίτερα καὶ περισσότερο ἀναγνωρίσει καὶ πολεμήσει, κατ' ἀρχάς, τὴν πηγὴ τοῦ κακοῦ στὴ διάδοση, ἀλλὰ καὶ στὴ βίωση τοῦ Χριστιανισμοῦ. Τὸ κακὸ βρίσκεται στὴν συνειδητὴ διοχέτευση γιὰ παρείσφρηση στὸν Χριστιανισμό ὅρων, ἐννοιῶν καὶ ἀρχῶν, μὲ τὸ περιεχόμενο καὶ νόημα ποὺ τοὺς ἔδιδε ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφία, καὶ ποὺ εἶχαν σὰν ἀποτέλεσμα τὴν δημιουργία τοῦ “Διαφωτισμένου Χριστιανισμοῦ” καὶ τὴν ἐν γένει Ἑγελειανὴ θεολογία, ποὺ θεολογικοποίησαν τὸν Γνωστικισμό, μὲ ἄλλα λόγια τὸν πανθεϊσμό τοῦ Προτεσταντισμοῦ.
Ἔτσι, τίθεται καὶ ἕνα ἐρώτημα: Μπορεῖ κάποιος νὰ “πλησιάσει” στὴν Ὀρθὴ Δόξα, χωρὶς τὴν βοήθεια τῶν Πατέρων καὶ τῶν Οἰκ. Συνόδων; Ἤ „was man für eine Religion durch das Wort: christliche Religion, verstehe?“ Τότε νὰ πρέπει νὰ προηγηθεῖ μία ἀπάντηση στὴν “Gotth. Ephr. Leßings nöthige Antwort auf eine sehr unnöthige Frage des Hrn. Hauptpastoral Goeze in Hamburg. Ob die Christliche Religion bestehen könne, wenn auch die Bibel völlig verlohren ginge, wenn sie schon längst verlohren gegangen wäre, wenn sie niemals gewesen wäre?“ Στὸ ἀπαντητικὸ αὐτὸ βιβλιαράκι τοῦ Λέσσινγκ περιέχεται μία συζήτηση γιὰ τὶς ἀρχὲς τῆς πίστεως ποὺ διεῖπον τὴν πρώτη Χριστιανικὴ Ἐκκλησία, τὴν πρὸ τοῦ καθορισμοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως ἀπὸ τὶς πρῶτες Οἰκ. Συνόδους, γιὰ τὶς πρῶτες μορφὲς Συμβόλου τῆς Πίστεως ("Regula Fidei" κανόνας τῆς πίστεως, ποὺ δὲν προέρχονταν ἀπὸ τὴν μὴ καταγεγραμμένη τότε Ἁγία Γραφή) μὲ τὴν ὁμολογία τῶν ὁποίων ἐγίνετο καὶ ἡ βάπτιση!
Βεβαίως, δὲν πρέπει νὰ ὑποτιμηθεῖ ὁ ρόλος τῆς πορείας τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας στὴν διαμόρφωση τῶν θέσεων τῶν μεγάλων θεολόγων τῆς Δύσεως, ὅσο καὶ ἂν οἱ ἴδιοι νόμιζαν ὅτι ἦσαν ἀνεξάρτητοι, ἀποδεσμευμένοι κ.λπ. Εἶχαν πάρα πολὺ βαθειὲς γνώσεις, ἀλλά, τελικά, αὐθαιρετοῦσαν ἐξαρτώμενοι ἀπὸ προσωπικά τους ἀγκυλώματα! Οἱ ἀγκύλες εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅλων τῶν αἱρετικῶν. Στοὺς ἀποδεσμευμένους ἀπὸ σημεῖα ἀναφορᾶς (δόγματα τῆς Ἐκκλησίας) οἱ ἀγκύλες ὁδηγοῦν, κατὰ κανόνα, σὲ πλήρη ἐξοστρακισμό!
Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, λειτουργεῖ καὶ κάτι ἄλλο, ποὺ θὰ τὸ ἐκφράσω μὲ τὸ ἀκόλουθο παράδειγμα: Κάποτε, εἶχα βρεῖ ἕνα ἀπόσπασμα “περὶ ἀγάπης” στὸν Κίερκεγκωρ, τὸ ὁποῖο ἔμοιαζε νὰ εἶναι ἄμεση μετάφραση ἑνὸς ἀποσπάσματος ἀπὸ τὰ κείμενα τοῦ Διαδόχου, Ἐπισκόπου Φωτικῆς. Τὸ εἶπα στὸν πνευματικό μου, ποὺ μὲ ἔψεγε ὅτι ψάχνω ἀλλοῦ περὶ πολλῶν, καὶ μοῦ ἀπήντησε ὅτι ὅταν δύο καρδιὲς ἀγαποῦν τὸ ἴδιο, ἐξ ἴσου τὸν Χριστό, σὲ ὅποια γλῶσσα τοῦ κόσμου καὶ νὰ ἐκφράζονται, τὰ ἴδια πράγματα θὰ διατυπώνουν.