IV.Teil. Das Desiderat einer Griechisch- Orthodoxen Rezeption*
1. Kierkegaard als Wiederentdecker, als Vermittler und Korrektiv (Μιχαίας)
2. Kierkegaards Annäherung an einer mystischen Theologie
3. Kierkegaard als Kritiker der Systems und Deuter (Interpreter) einer "Ecclesia- Passionis"
4. Möglichkeiten einer theologischen Neuorientierung an Kierkegaard
2. Ο Κίερκεγκωρ ως διορθωτής
Ὁ Κίερκεγκωρ δὲν εἶχε πραγματικοὺς ὀπαδούς, ἀλλά ἀμέτρητους θαυμαστές. Ἡ ἐπίδρασή του εἶναι τεράστια σήμερα, τοῦτο δὲ ὅπου μελετᾶται ὑπαρξιακά, ὅπου ἀντιπαρατίθενται μαζί του, ἐπειδὴ δὲν εἶναι ἱστορία, ἀλλὰ βρίσκεται ἀκόμα μπροστά μας καὶ χρησιμοποιεῖται πάντα, ἂν μὴ τι ἄλλο, ὡς ἕνας χρήσιμος διορθωτής.
Ὁ Κίερκεγκωρ εἶναι αὐτὸς ποὺ προειδοποιεῖ πάντα τοὺς ταξιδιῶτες, σὰν νὰ φωνάζει: Κρατηθεῖτε μακριὰ ἀπὸ τὸν εὐρὺ δρόμο καὶ παρατῆστε τὴν ταξιδιωτικὴ ἑταιρεία, ἀφῆστε τὸ πάρτι τοῦ ταξιδιοῦ νὰ τραβήξει χωρὶς ἐσᾶς, γιατί κοπαδιαστὰ δὲν ἐπιτυγχάνεται ἀπόλαυση τῆς αἰώνιας εὐδαιμονίας.
.......................................................
Αλλά ποιου χριστιανισμού; Του χριστιανισμού του Ευαγγελίου, δηλαδή του ανατρεπτικού χριστιανισμού, κι όχι της κοπαδιαστής θρησκευτικότητας.
Δεν μιλώ για ατομοκρατία, αλλά για αλλιώτικη -ελευθεριακή- θεμελίωση της κοινότητας.
Τὰ ψευδώνυμα, Οἱ «Ἐποικοδομητικὲς ὁμιλίες», οι «θεοσεβείς λόγους», τὰ Κηρύγματα στις τελετές της αναμνήσειως του Μυστικού Δείπνου στον Βωμό (τις Παρασκευές), ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὴν έμμεση Επαφή, ποὺ ὁ Κ. χρειαζόταν γιὰ νὰ μιλήσει γιὰ τὸν βιωματικὸ χαρακτῆρα, τὴν ἐμπειρία τῆς Πίστεως. Μεταξύ άλλων, επέλεξε ο Κ. το θαύμα της «αιμορροούσης». (Μία Κυριακή, ο πατήρ Παντελ. Κρούσκος, κάνοντας ανάλυση του θαύματος, είδε ότι δεν ήταν μια συνηθισμένη στιχομυθία μεταξύ Ιησού και αμαρτωλού-λής, αλλά ο Ιησούς προκαλούσε, βασάνιζε αυτήν την αμαρτωλή -δεν έκανε το θαύμα απευθείας, αμέσως· σε μια άλλη περίπτωση προσβάλει: «να μην δώσω τα άγια στους σκύλους» - υπήρχε μια σιωπηλή πίεση, ένταση… μια «νηπτική» επαφή! Αυτό ήταν για μένα μια αποκάλυψη! Ο Κ. στις περιπτώσεις-παραδείγματα των «εποικοδομητικών ομιλιών», που ανέφερε, ξεκινούσε από συναισθηματικές καταστάσεις ἤ αισθητικές π.χ. τα κρίνα του αγρού…(Ματθ. 6,26) και «έντυνε» τα θαύματα ἤ τις ενέργειες του Χριστού με συναισθήματα και κορύφωνε την περιρρέουσα ατμόσφαιρα με καταστάσεις από τα πάθη του Χριστού. «…υπήρχε μια σιωπηλή πίεση, ένταση… μια «νηπτική» επαφή!» Έτσι, βλέπομε, τον Κ. να μιλάει για το ότι «ο Θεός έπασχε», «Gott gekreuzigt» (οι προτεστάντες σχολιαστές του Κίερκεγκωρ λένε ότι το έγραψε «ποιητικῆ ἀδεία»!!!!!!) Γι’ αυτό ο Moderator: Prof.DDr. Ε. Biser, καθολικός ιησουίτης, ήξερε «που» και «τί» θα βρώ. μου πρόσθεσε στον πίνακα περιεχομένων της διατριβής μου και
I.Teil. Die Christologie der Einübung im Christentum
1. Die Entwicklung von Kierkegards christologischer Position in: Philosophische Brocken, Erbauliche Rede (Tagebüchern), Einübung in Christentum.
Νηπτικές καταστάσεις και ησυχαστικές προσεγγίσεις, λοιπόν, στις «θεοσεβείς ομιλίες ,gudelige’», «εποικοδομητικές Ομιλίες»…
. ,In kraft des Absurden‘. Die Verborgenheit(Ἡ ησυχία -ἡ μυστικότητα--ἡ ἀφάνεια) des Glaubens bei Søren Kierkegaard (ὁ Νηπτικός, ὁ ἡσυχαστὴς Κίερκεγκωρ)
Η Πίστη αντί της θ. Χάριτος, Λούθηρος
Η Πίστη ανώτερη της Αγάπης, Λούθηρος
Η Πίστη ανώτερη των Έργων, Λούθηρος
Ο λαός σταύρωσε, θανάτωσε τον Θεό. Κίερκεγκωρ
Οι ίδιοι οι προτεστάντες ερευνητές του Κ. βλέπουν ότι ο Κ., με τις αποκλίσεις του, έχει ακουμπήσει την Δ΄ Οικ. Σύνοδο
Και άλλα πολλά!
Γιώργος Ρούκαλης
_____________________________________________________
Υ.Γ. Περίληψη του μεταφρασθέντος έργου του Κίερκεγκωρ
ΤΑ ΚΡΙΝΑ ΤΟΥ ΑΓΡΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΤΕΙΝΑ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ
Εκδότης Άρτος Ζωής , ISBN 9789608053618
Περίληψη
Τι μπορεί να διδαχθεί κανείς από τον φυσικό κόσμο και μάλιστα από τα λουλούδια και τα πουλιά, δηλαδή από τους κατά τον Κίρκεγκωρ "θεϊκά διορισμένους δασκάλους" των αγωνιώντων ανθρώπων; Οι τρεις "θεοσεβείς λόγοι" για Τα κρίνα του αγρού και τα πετεινά του ουρανού -κατά συνέπεια και το ευαγγελικό απόσπασμα στο οποίο αναφέρονται- δεν πρέπει να διαβαστούν ως ειδυλλιακό ποίημα που περιγράφει νοσταλγικά τη φύση και μας προτρέπει να επανασυνδεθούμε μαζί της, αλλά ως πρότυπο για την ανθρώπινη αγωγή. Απροϋπόθετη σιωπή, απροϋπόθετη υπακοή, απροϋπόθετη χαρά: ό, τι είναι φυσικό για τα λουλούδια και τα πουλιά είναι τέχνη για τον άνθρωπο. Οι άνθρωποι όμως δεν οφείλουν μόνο να τα μιμηθούν, αλλά και να επιλέξουν να διδαχθούν από αυτά τη σιωπή, την υπομονή και τη χαρά. Με άλλα λόγια, εμείς οι άνθρωποι μπορούμε και πρέπει να επιλέγουμε τον εαυτό μας, και με αυτόν τον τρόπο και μόνο να γινόμαστε τελικά ο εαυτός μας.
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
«Οι άνθρωποι όμως δεν οφείλουν μόνο να τα μιμηθούν, αλλά και να επιλέξουν να διδαχθούν από αυτά τη σιωπή, την υπομονή και τη χαρά. Με άλλα λόγια, εμείς οι άνθρωποι μπορούμε και πρέπει να επιλέγουμε τον εαυτό μας, και με αυτόν τον τρόπο και μόνο να γινόμαστε τελικά ο εαυτός μας.»
«…υπήρχε μια σιωπηλή πίεση, ένταση… μια «νηπτική» επαφή!»
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Julia Watkin Humor
Historical dictionary of Kierkegaard's philosophy / Julia Watkin.
Historical Dictionary of Kierkegaard's Philosophy Julia Watkin
Σε αυτή την επιστολή, ο Κίρκεγκωρ μιλά για την άποψη του χιούμορ (Καταληκτικό Αντιεπιστημονικό Υστερόγραφο). Όπως και η ειρωνεία, το χιούμορ μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο, τόσο έγκυρο όσο και άκυρο, ανάλογα με το αν εφαρμόζεται σωστά στο αντικείμενό του. Για παράδειγμα, σε έναν από τους δεκαοκτώ εποικοδομητικούς λόγους του Kierkegaard με τίτλο: Τα Κρίνα του Αγρού και τα Πετεινά του Ουρανού, The Lily in the Field and the Bird of the Air, είναι χιουμοριστικό ότι τα ταπεινά κρίνα και τα πουλιά μπορούν να διδάξουν στους ανθρώπους οτιδήποτε, αλλά το χιουμοριστικό στοιχείο είναι η incognito περιήγηση του θρησκευτικού μηνύματος. Το χιούμορ πηγαίνει πολύ πέρα από το αστείο, στο ότι ο χιουμορίστας, γελώντας (όχι γελοιοποιώντας) με το κακό που βλέπει στον κόσμο, αντιλαμβάνεται τον πόνο που βρίσκεται στην ύπαρξη, ειδικά το ηθικό κακό, αν και δεν αισθάνεται ότι αυτό έχει την τελευταία λέξη, αφού η ύπαρξη έχει πνευματικό στοιχείο.
Έτσι, αυτός που είναι χιουμορίστας εμπλέκεται ηθικά στην ύπαρξη και έχει κάνει μια ηθική προσπάθεια, αλλά ενώ αποδέχεται την εγκυρότητα του ηθικού αιτήματος, βλέπει ότι το αίτημα δεν μπορεί να ικανοποιηθεί από ανθρώπους. Έτσι, ο χιουμορίστας μπορεί να έχει μεγάλη κατανόηση των ανθρώπινων λαθών σχετικά με την ενοχή (βλ. αμαρτία), αλλά ταυτόχρονα παραμένει εξωτερικά στο σημείο της αποτυχίας, της εκπλήρωσης της ηθικής (στο να εκπληρώσει το ηθικό), και εικάζει μόνο διανοητικά για τη χριστιανική-θρησκευτική θέση. Σε αυτό το σημείο, ο χιουμορίστας είναι σαν τον είρωνα, αν έχει μια καθαρά διανοητική στάση απέναντι σε αυτό, στο οποίο δεν δεσμεύεται υπαρξιακά. Παρ' όλα αυτά, ο Ιωάννης Κλίμακος βλέπει το χιούμορ ως το τελευταίο στάδιο της εσωστρέφειας πριν από την πίστη και ως Ειδοποίηση-αναγγελία στον Χριστιανισμό.
[Der Humorist steht also an dieser Stelle wie der Ironiker rein intellektuell zu dem, worauf er sich nicht existentiell einlässt. Trotzdem sieht Johannes Climacus Humor als letzte Stufe der Innerlichkeit vor dem Glauben und als Hinweis auf das Christentum.
Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, ο χιουμορίστας μοιάζει με τον είρωνα εάν έχει μια καθαρά διανοητική στάση απέναντι σε αυτό, στο οποίο δεν δεσμεύεται υπαρξιακά. Παρόλα αυτά, ο Johannes Climacus βλέπει το χιούμορ ως το τελευταίο στάδιο της εσωτερικότητας-της εσωστρέφειας πριν από την πίστη και ως αναγγελία στον Χριστιανισμό.]
η υπερβατική περιοχή του Θεού ή η ύπαρξη από μόνη της. Το άτομο μπορεί έτσι να σχετίζεται με την αντικειμενικότητα του κόσμου και με την υπέρβαση. Το άτομο έχει τότε αυτό που ο Jaspers αποκαλεί «ζωή χωρίς ύπαρξη»
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::